WULANGAN 7

CERITA RAKYAT

 Kanggo nambahi wawasan lan pangerten cerkak ing ngisor iki bakal diandharake panemu kang ana sesambungane karo cerkak. Ing trap iki siswa di jaluk nyinau lan mahami perangan-perangan kang ana sesambungane karo cerkak.

1.      Pangertene crita rakyat

Yaiku crita jaman nenek moyang sing dadi ciri khas saben daerah kang nduweni kultur budaya maneka warna, nyakup babagan kekayaan budaya lan sejarah saben daerahe dewe-dewe.

2.      Unsur crita rakyat

·   Tema iku minangka ide pokok atau permasalahan utama kang ndhasari lakuning crita. Tema crita rakyat kang digunakake kaku, istanasentris, adat istiadat, lan mistis.Surasane crita khayal lan fantastis.

·        Setting iku minangka latar belakang kang mbantu cethaning laku crita, setting iku ngemot wektu, papan/panggonan, sosial budaya. 

·  Sudut pandang ing crita rakyat yaiku nyritakake tokoh, barang, papan, kewan, lan sapiturute.

·   Alur / plot yaiku rerangkening/cengkoranganing prastawa/kedadeyan ing crita. Alur diperang dadi 2 perangan, yaiku alur maju (progresif) yaiku yen prastawa iku lumaku kanthi trap-trapan adhedhasar kronologi tumuju ing alur crita. Dene alur mundur (flash back progresif) yaiku dumadi kang ana sesambungane karo prastawa kang lagi dumadi

·  Penokohan iku nggambarake karakter kanggo paraga/pelaku. Paraga bisa dingerteni karaktere saka tumindake, ciri fisike, lingkungane, lan sapiturute.

·      Konflik yaiku perkara kang dadi punjere crita. Ing perangan iki pancen diketokake perkara apa kang ndadekake crita iki dadi narik kawigaten. Sansaya jlimet lan tlesih anggone gawe konflik, ndadekake crita iku ngundhakake kawigatene pandhemene.

3.      Karakter crita rakyat

Crita rakyat yaiku perangan karya sastra lisan kang nduweni karakter kaya ing ngisor iki.:

a. Anonym, tegese crita mau ora kaweruhan sapa sing nganggit.

b. Kolektif, merga ora kaweruhan sapa sing nganggit critra mau dadi duweke masyarakat

    bebarengan (collectivity).

c. Dicritakake kanthi lesan

d. Sing nyritakake saka generasi ke generasi.

Amarga ciri kasebut crita rakyat gampang owah, sok sapaa bisa nambahi mula akeh versi miturut papan utawa panggonan singnyritakake.

4.      Wujud crita rakyat miturut Williams R Bascom ana 3

1.      .Mitos

Crita mitos dianggep bener-bener kadadeyan. Kadadeyan ing alam daratan, segara, utawa langit. Paragane manungsa sekti, dewa, kewan kang nduweni kasekten ora masuk akal kayata bisa mabur, bisa urip ing segara lsp. Tuladha crita mitos kayata Crita Kangjeng Ratu Kidul ing pesisir kidul, Crita Nyai Lanjar ing pesisir lor, Crita Alas Krenda Wahana ing Boyolali, Crita Sunan Lawu ing Karanganyar.

2.      Legenda

Crita legenda kadadeyan ing bumi lan crita mau kaanggep bener-bener kadadeyan. Biasane crita mau ana petilasane arupa watu, wit, gunung, kali, lsp. Tuladha crita legend kayata: Crita baru Klinting, Crita kedadeyane Kutha Semarang, Kedadeyane Kutha salatiga, Crita Joko Poleng ing Brebes, Crita Kamandaka ing tlatah Banyumas, Crita Kekadeyan padusan Sumber Tuk Cokro Tulung ing Klaten, Crita Asal-usule jeneng  Grojogan Sewu ing Tawangmangu,Crita Menara Kudus ing kutha Kudus.

3.      Dongeng

Crita dongeng dianggep crita sing ngayawara, ora bisa diprecaya. Contone dongeng sato kewan, tanduran, gaman, lan sapiturute. Tuladhane crita kang wis kondhang Kancil nyolong timun, Keong Mas, Lutung Kasarung, crita Manuk Thilang kang becik atine, Semut lan Kupu, lan sapiturute.

5.      Perangane crita rakyat

Ø  Crita fiksi yaiku crita kang isine mung gawe-gawe (rekaan), ora kadadeyan temenan, utawa crita saka asil angen-angen pengarang.

tuladhane : mite (alam goib), fabel (hubungane karo kewan), lan legenda (gegandhengan karo dumadine papan karo barang).

Ø  Crita non fiksi yaiku crita kang dudu gawe-gawe , utawa crita kang pancen bener-bener kedadeyan, crita kang wis nate dialami dening pelakune.

tuladhane : hikayat (babagan peragane kanthi jelas, tuladhane hikayat hang tuah lan liyane),babad (bukti lan nyatane, nanging wis ditambahi crita kang ora genah, tuladhane babad tanah Jawi, babadmataram lan liyane),sejarah (bener kedadeyan lan ana buktine, tuladhanesejarah jendral soederman, sejarah majapahit lan liyane),roman (crita kang gambarake uripe pawongan lair tekan pati).

6.      Sinopsis

Sinopsis yaiku ringkesan crita saka alur kang dawa dadi cekak nanging bisa njlentrehake crita sekabehe. Nalika bakal nulis sinopsis,bab-bab kang kudu digatekake yaiku :

·         Tema               : gagasan pokok,pokok crita

·         Latar                : papan lan wektu dumadine prastawa

·         Alur                 : lakuning crita

·         Penokohan      : paraga crita

Saka karangan kasebut banjur digawe sinopsis.